बिलीरुबिन चाचणी: प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्ष, सामान्य श्रेणी मूल्ये, चाचणी कशी बुक करायची

एखाद्या व्यक्तीचे संपूर्ण आरोग्य राखण्यासाठी निरोगी यकृत खूप महत्त्वाची भूमिका बजावते. खराब झालेल्या यकृताच्या सर्वात जलद निर्देशकांपैकी एक म्हणजे मल आणि मूत्राचा बिलीरुबिन रंग.

बिलीरुबिन हा पिवळ्या रंगाचा पदार्थ आहे जो पित्त म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या यकृतातील द्रवामध्ये आढळतो. हे अस्थिमज्जा पेशींमध्ये तयार होते आणि लाल रक्तपेशींच्या तुटण्यामुळे देखील तयार होते. पित्ताची भूमिका अन्नाचे पचन होण्यास मदत करणे ही आहे. तुमचे यकृत तुमच्या रक्तातून बिलीरुबिन घेते आणि त्याच्या रासायनिक मेक-अपमध्ये बदल घडवून आणते आणि ते तुमच्या विष्ठेमधून पित्त म्हणून जाते, ज्यामुळे तुमच्या स्टूलला पिवळा रंग येतो (क्लीव्हलँड क्लिनिक, 2022).

बिलीरुबिन चाचणी म्हणजे काय आणि सामान्य पातळी काय आहेत?

बिलीरुबिन चाचणीचा वापर एखाद्या व्यक्तीमध्ये बिलीरुबिनचे प्रमाण (असंयुग्मित आणि संयुग्मित बिलीरुबिन) मोजण्याच्या उद्देशाने केला जातो. अशक्तपणा इत्यादीसारख्या अनेक आरोग्य समस्यांचे कारण शोधणे हे एक महत्त्वाचे पॅरामीटर आहे.

रुग्णामध्ये बिलीरुबिनची पातळी तपासण्यासाठी रक्त, अम्नीओटिक द्रवपदार्थ आणि लघवीची चाचणी केली जाते. बिलीरुबिनची उच्च पातळी लाल रक्तपेशींचे असामान्य तुटणे (हेमोलायसिस) किंवा यकृताचे अयोग्य कार्य इत्यादी दर्शवते.

बिलीरुबिनची सामान्य पातळी सुमारे 0.2 - 1.2 mg/dL पर्यंत असते. जेव्हा यकृत खराब होते, तेव्हा बिलीरुबिन रक्तातून बाहेर पडते आणि त्यामुळे गंभीर आरोग्य समस्या उद्भवतात. कधीकधी ते लघवीद्वारे बाहेर टाकले जाते आणि मूत्राचा रंग गडद होतो. (मायोक्लिनिक, 2022).

प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्ष बिलीरुबिनमधील फरक

प्रत्यक्ष बिलीरुबिन अप्रत्यक्ष बिलीरुबिन सुधारित आहे. अप्रत्यक्ष बिलीरुबिनचे सहसंयोजक बदल बिलीरुबिनची विषाक्तता कमी करण्यासाठी आणि त्याची विद्राव्यता वाढवण्यासाठी केले जाते. त्याची विद्राव्यता वाढवल्याने बिलीरुबिनचे उत्सर्जन अगदी सोपे होते. संयुग्मित किंवा अप्रत्यक्ष बिलीरुबिन हे हिमोग्लोबिनचे तात्काळ विघटन करणारे उत्पादन आहे. हे लिपिड्समध्ये विरघळते आणि लिपोफिलिक म्हणून ओळखले जाते. हे पाण्यात विरघळणारे नाही, त्यामुळे ते हायड्रोफोबिक आहे. हे प्लाझ्मा झिल्ली सहजपणे ओलांडण्यासाठी ओळखले जाते (2018 मधील फरक).

बिली टोटल चा अर्थ काय?

ही रक्त तपासणी बिलीरुबिन नावाच्या पदार्थाच्या प्रमाणाचे मूल्यांकन करते. या चाचणीचा उपयोग यकृताच्या कार्याची परिणामकारकता शोधण्यासाठी केला जातो. हे यकृत कार्य मोजण्यासाठी आवश्यक असलेल्या चाचण्यांच्या पॅनेलचा एक भाग असतो. तुमच्या रक्तातील बिलीरुबिनची थोडीशी मात्रा सामान्य आहे, परंतु उच्च पातळी हे यकृत रोगाचे संकेत आहे

कोणी चाचणी केली पाहिजे आणि कोणाला चाचणी ची गरज नाही ?

तुम्हाला अशक्तपणा, कावीळ, औषधांवर विषारी प्रतिक्रिया आणि सिरोसिस इ. असल्यास तुमचे डॉक्टर तुम्हाला बिलीरुबिन चाचणी करण्यास सांगू शकतात. जर तुम्हाला मळमळ, उलट्या, गडद लघवी, थकवा इत्यादी लक्षणे दिसत असतील तर तुमचे असंतुलन असू शकते बिलीरुबिनच्या पातळीमध्ये (webmd, 2021).

बिलीरुबिन रक्त तपासणीनंतर काय होते?

जर तुमची रक्त तपासणी बिलीरुबिनची वाढलेली पातळी दर्शवते, तर मूळ कारणाचे निदान करण्यासाठी डॉक्टर पुढील चाचण्या करण्यास सांगू शकतात. एकदा उच्च बिलीरुबिन पातळीचे कारण निश्चित झाल्यानंतर, तुम्हाला उपचाराची परिणामकारकता आणि रोगनिदानाचा मागोवा घेण्यासाठी अधिक चाचण्या कराव्या लागतील. तुमच्या यकृत किंवा पित्ताशयाशी संबंधित काही समस्या असू शकतात असे तुमच्या डॉक्टरांना वाटत असेल, तर ते तुम्हाला इमेजिंग चाचण्या घेण्यास सांगतील जेणेकरुन त्यांच्या संरचनेशी किंवा स्थितीशी संबंधित असामान्यता नाकारता येईल.

बिलीरुबिनचे निम्न आणि उच्च स्तर समजून घेणे

कमी बिलीरुबिनची पातळी काहीवेळा काही औषधांच्या सेवनाशी संबंधित असते जसे की फेनोबार्बिटल, थिओफिलिन इ. प्रौढांमध्ये बिलीरुबिनची उच्च पातळी हे अनेक आरोग्य समस्यांचे संकेत आहे जसे की लाल रक्तपेशींचे असामान्य बिघाड, यकृताचे डाग आणि जळजळ, पित्ताशय, स्वादुपिंड किंवा पित्ताशयाचा कर्करोग इ.

• नवजात मुलांमध्ये बिलीरुबिनची पातळी वाढलेली त्वचा कावीळ, फेफरे, तंद्री, अशक्तपणा इत्यादींच्या उपस्थितीने ओळखली जाते. नवजात काविळीमागील कारणे म्हणजे जन्मजात आघात, मातेच्या औषधांचे सेवन, यकृताचा संसर्ग इ. फोटोथेरपी, रक्तसंक्रमण आणि इंट्राव्हेनस इम्युनोग्लोब्युलिन मदत करतात. नवजात मुलांमध्ये बिलीरुबिनच्या उच्च पातळीचे उपचार. सामान्यतः, एक बालरोगतज्ञ नवजात मुलांमध्ये बिलीरुबिन पातळीचे व्यवस्थापन पाहतो.

• साधारणपणे, बिलीरुबिनची पातळी वाढलेल्या प्रौढांना अल्कोहोल आणि यकृत-तणाव निर्माण करणारी संयुगे टाळण्यास सांगितले जाते. समस्येच्या मूळ कारणानुसार बिलीरुबिन पातळी व्यवस्थापित करण्यासाठी काय करावे हे निर्धारित करण्यात आरोग्यसेवा व्यावसायिक महत्त्वाची भूमिका बजावतात (हेल्थलाइन, 2022).

प्रौढांमध्ये बिलीरुबिनची धोकादायक पातळी काय आहे?

5% ची बिलीरुबिन पातळी सामान्यतः एक धोकादायक पातळी मानली जाते आणि मूळ कारण जाणून घेण्यासाठी त्याचे योग्य पद्धतीने मूल्यांकन करणे आवश्यक आहे. रुग्णाच्या हातातील रक्तवाहिनीतून थोडेसे रक्त काढले जाते आणि हे रक्त नळीत साठवले जाते. नवजात मुलांमध्ये टाचांची त्वचा फोडण्यासाठी सुईचा वापर करून रक्त काढले जाते.

बिलीरुबिन चाचणीचे परिणाम मिळण्यासाठी किती वेळ लागतो?

बिलीरुबिन चाचणीचे निकाल मिळण्यासाठी साधारणतः 1-2 तास लागतात.

भारतामध्ये बिलीरुबिन चाचणीची किंमत किती आहे?

भारतातील बिलीरुबिन चाचणीची किंमत डायग्नोस्टिक सेंटर्समध्ये बदलते. त्याची मूळ किंमत सरासरी 1000 रुपये च्या वर आहे.

निष्कर्ष

बिलीरुबिनची उच्च पातळी लाल रक्तपेशींचे असामान्य तुटणे ( हेमोलायसिस ) किंवा यकृताचे अयोग्य कार्य इत्यादी दर्शवते. असा निष्कर्ष काढला जातो की बिलीरुबिन चाचणी करण्यासाठी, रुग्णांना चाचणी करण्यापूर्वी अनेक तास उपवास करण्यास सांगितले जाते. त्यांना कठोर कसरत न करण्याचा सल्ला दिला जातो कारण ते सामान्यतः बिलीरुबिनची पातळी वाढवते. या व्यतिरिक्त, कॅफीन, सॅलिसिलेट्स आणि पेनिसिलिन सारखी औषधे चाचणीपूर्वी घेऊ नयेत कारण ते बिलीरुबिनची पातळी कमी करू शकतात.