कृत्रिम गोड पदार्थ मधुमेह आणि वजन वाढण्याचा धोका वाढवू शकतात

कृत्रिम-गोड पदार्थ-मधुमेहाचा-जोखीम-वाढवू शकतो-आणि-वजन-वाढवू शकतो कृत्रिम गोड पदार्थची संकल्पना मधुमेहाच्या रूग्णांसाठी सामान्यतः वापरल्या जाणार्‍या शुद्ध साखरेला "आरोग्यदायी" पर्याय म्हणून सादर करण्यात आली.

तथापि, अलीकडील संशोधनाने असे सुचवले आहे की कृत्रिम गोड पदार्थांचे परिणाम शरीराला चांगल्यापेक्षा जास्त हानी पोहोचवतात आणि मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी ते आणखी वाईट आहे.

रक्तातील ग्लुकोजच्या पातळीत वाढ होण्यासाठी ते सर्वात मोठे योगदान देणारे देखील आहेत, जे ते सुरुवातीला ज्यासाठी तयार केले गेले होते त्याचा संपूर्ण विरोधी आहे.

हा लेख कृत्रिम गोड पदार्थच्या परिणामांबद्दल आणि लोकांमध्ये मधुमेह आणि वजन वाढण्याच्या जोखमींना कसे वाढवते याबद्दल सखोल विचार करेल.

कृत्रिम गोड पदार्थचे परिणाम – अलीकडील अभ्यास

लोकांद्वारे वापरले जाणारे दोन सर्वात सामान्य कृत्रिम गोड पदार्थ सॅकरिन आणि सुक्रालोज आहेत, परंतु अलीकडील अभ्यास दर्शवितात की ते रक्तातील ग्लुकोजची पातळी सक्रियपणे वाढवण्यास जबाबदार आहेत.

जॉन हॉपकिन्स युनिव्हर्सिटी, मेरीलँड येथे झालेल्या नवीन संशोधनानुसार, अभ्यासात सहभागी झालेल्या 120 निरोगी विषयांवर संशोधकांनी साखरेच्या चार वेगवेगळ्या पर्यायांच्या प्रभावाचे विश्लेषण केले.

अभ्यासापूर्वी मागील सहा महिन्यांत कमी-कॅलरी स्वीटनरचे कोणतेही प्रकार घेतलेले नसल्याबद्दल सर्व विषयांना स्पष्ट करण्यात आले.

संशोधनासाठी, 120 सहभागींच्या गटाला सहा गटांमध्ये विभागले गेले होते, प्रत्येकामध्ये सामान्य रक्तातील ग्लुकोज पातळी असलेल्या 20 निरोगी व्यक्तींचा समावेश होता. चाचणीतील प्रत्येक सहभागीला गोडाचे 1 ग्रॅम पॅकेट देण्यात आले आणि दोन आठवड्यांच्या कालावधीत चाचणी घेण्यात आली.

सहा गटांपैकी चार गटांनी मिठाईची दोन पॅकेट्स, दररोज सुमारे 3 वेळा वापरली. सुक्रालोज आणि सॅकरिन या दोन मुख्य स्वीटनर व्यतिरिक्त, सहभागींना एस्पार्टम आणि स्टीव्हिया देखील देण्यात आले.

कृत्रिम गोड पदार्थचे सेवन करणाऱ्या चार गटांना बाजूला ठेवून, पाचव्या गटाने समान प्रमाणात सामान्य ग्लुकोज पावडर वापरली आणि सहाव्या गटाला कोणतेही अतिरिक्त पूरक नव्हते.

दिवसभर त्यांच्या रक्तातील ग्लुकोजच्या पातळीचे अधिक चांगल्या प्रकारे निरीक्षण करण्यासाठी, सहभागींना सतत रक्तातील ग्लुकोज मॉनिटर्स (CGMs) घालायला लावले गेले आणि दिवसभर त्यांच्या रक्तातील ग्लुकोजच्या पातळीचे परीक्षण केले गेले.

त्याशिवाय, संशोधकांनी नऊ बिंदूंवर ग्लुकोज सहिष्णुता चाचण्या देखील केल्या. शरीरातील इन्सुलिन ग्लुकोजचे किती चांगले चयापचय करत आहे यावर लक्ष ठेवण्यासाठी हे केले गेले.

सहा गटांमध्ये, ज्यांनी सॅकरिन आणि सुक्रॅलोजचे सेवन केले त्यांच्यामध्ये ग्लुकोज सहिष्णुता चाचणीमध्ये रक्तातील साखरेचे प्रमाण लक्षणीयरीत्या जास्त होते. एस्पार्टम, स्टीव्हिया आणि मानक ग्लुकोज पावडर वापरणाऱ्या इतर गटांमध्ये रक्तातील ग्लुकोजची पातळी स्थिर होती.

यावरून असे दिसून येते की कृत्रिम गोड पदार्थ ज्यामध्ये सुक्रालोज आणि स्टीव्हिया असतात ते इतर प्रकारांच्या तुलनेत रक्तातील साखरेची पातळी वाढवण्याचा धोका वाढवतात.

कृत्रिम गोड पदार्थ मधुमेह आणि वजन वाढण्याचा धोका का करतात?

जर आपण जॉन हॉपकिन्स येथील अलीकडील अभ्यासाचा विचार केला तर, संशोधकांना असे आढळून आले की सुक्रालोज आणि स्टीव्हिया रक्तातील ग्लुकोजच्या पातळीत वाढ होण्यास कारणीभूत ठरण्याचे प्राथमिक कारण म्हणजे कृत्रिम गोड पदार्थ - सुक्रॅलोज आणि सॅकरिन, थेट आतडे आणि तोंडातील मायक्रोबायोमवर प्रभाव पाडतात.

संशोधकांना असेही आढळून आले की रक्तातील मेटाबोलाइट दोन कृत्रिम गोड पदार्थ, सुक्रॅलोज आणि सॅकरिनसह बदलतात, मधुमेहाचे निदान झालेल्या लोकांची नक्कल करतात.

मायक्रोबायोममधील बदल रक्तातील ग्लुकोजच्या वाढीव पातळीत सक्रियपणे योगदान देतात, शरीरातील इष्टतम रक्तातील ग्लुकोज चयापचय रोखतात आणि त्यामुळे मधुमेहाच्या वाढत्या जोखमीमध्ये आणि शेवटी वजन वाढण्यास देखील योगदान देतात.

कृत्रिम गोड पदार्थ वजन वाढवण्यासाठी कसे योगदान देतात?

साखर आपल्यासाठी वाईट आहे या विचारात आपण इतके गुंतलेलो आहोत की “कृत्रिम गोड पदार्थ” ही संकल्पना आपल्याला अधिक मोहक वाटते. जरी हे स्वीटनर्स कॅलरी-मुक्त आहेत, बहुतेकदा वनस्पतींच्या स्त्रोतांमधून मिळवले जातात आणि ते साखरेची चांगली बदली असल्याचा दावा करतात, तरीही यामागील गडद सत्य त्याहूनही खोलवर जाते.

विशेषत: रक्तातील ग्लुकोजची पातळी आणि वजन कमी करण्याच्या संदर्भात, कृत्रिम गोड पदार्थच्या फायद्यांविषयीचे पुरावे खूपच कमी आहेत.

आर्टिफिशियल गोड पदार्थ आणि भूक, वजन वाढणे आणि लठ्ठपणा यांवर होणारे परिणाम यांच्यातील संबंधांबद्दल आम्ही तुम्हाला मार्गदर्शन करू.

• भूकेवर परिणाम होतो

अन्न हे आपल्या शरीरासाठी इंधन मानले जाते. आपल्याला दिवसभर मिळवण्यासाठी आवश्यक असलेली उर्जा प्रदान करण्यासाठी शरीराच्या आत विघटन होते.

साखरयुक्त पदार्थांबद्दल तुमची मते विचारात न घेता, आम्ही हे सत्य नाकारू शकत नाही की ते दिवसभर आपली ऊर्जा पातळी वाढवण्यास जबाबदार आहे. उलटपक्षी, कृत्रिम गोड पदार्थ, ज्यामध्ये कॅलरी कमी किंवा कमी नसतात, ते अनेकदा अन्न गोड करतात परंतु फूड रिवॉर्डचा मार्ग ट्रिगर करत नाहीत.

याचा अर्थ असा आहे की गोड पदार्थांसह चव असलेले अन्न चांगले खाल्ल्यानंतरही, आपल्याला भूक लागण्याची आणि भूक वाढण्याची शक्यता असते, ज्यामुळे जास्त खाणे आणि वजन वाढते.

काही कृत्रिम गोड पदार्थ देखील हायपोथालेमसला असंवेदनशील बनवतात, जे आपली भूक नियंत्रित करते. त्यामुळे, तुम्ही पुरेशा प्रमाणात खाल्ले तरीही, तुम्ही नेहमीपेक्षा जास्त कॅलरी खाल्ल्या असूनही तुम्हाला पोटभर आणि तृप्त वाटण्याची शक्यता कमी असते.

• गोड तृष्णेला प्रोत्साहन देणारे

सुरुवातीला कृत्रिम गोड पदार्थ बाजारात आणण्याचे कारण म्हणजे लोकांच्या गोड तृष्णेचा सामना करणे, विशेषत: ज्यांना मधुमेह आहे ज्यांना एकाच वेळी शुद्ध साखर खाणे शक्य नव्हते.

तथापि, अलीकडील अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की कृत्रिम गोड पदार्थचा वापर पूर्णपणे उलट करतो आणि लोकांमध्ये साखरेची लालसा वाढवते आणि त्याच्या अस्तित्वाचा उद्देश पूर्णपणे कमी होतो.

या पैलूमध्ये अधिक संशोधन आवश्यक आहे की कृत्रिम गोड पदार्थ कसे आणि का उच्च गोड तृष्णेमध्ये योगदान देऊ शकतात हे स्पष्टपणे समजून घेणे आवश्यक आहे.

• वाढलेले शरीराचे वजन

कृत्रिम गोड पदार्थचा एक सामान्य दुष्परिणाम म्हणजे वजन वाढणे. वजन कमी करण्यात मदत करण्याऐवजी, ज्या प्रकारे त्यांची विक्री केली जाते, ही संयुगे सामान्यतः त्याऐवजी वजन वाढण्याचे धोके वाढवतात.

काही अभ्यासात असे आढळून आले आहे की कृत्रिम स्वीटनर्सचा वापर बॉडी मास इंडेक्स (BMI) देखील वाढवतो परंतु शरीराच्या चरबीच्या वस्तुमानावर त्याचा थेट परिणाम होत नाही. असे बहुतांश अभ्यास हे निरीक्षणात्मक अभ्यास आहेत, ज्याचा अर्थ असा आहे की दावे दृढ करण्यासाठी त्यांना पुढील संशोधनाची आवश्यकता आहे.

असे काही अभ्यास आहेत जे दर्शवितात की जास्त साखर असलेल्या पेयांवर अवलंबून न राहता कृत्रिम गोड पदार्थवर स्विच केल्याने लक्षणीय वजन कमी होते. तथापि, यातील बहुतेक निष्कर्ष लहान क्लिनिकल चाचण्यांमधून आले आहेत.

• चयापचय आरोग्यावर परिणाम

कृत्रिम गोड पदार्थ आणि त्यांचे मधुमेह आणि वजन वाढण्याच्या जोखमीवर होणारे परिणाम यांच्यातील आणखी एक महत्त्वाचा संबंध चयापचय आरोग्याशी जोडलेला आहे.

अभ्यासात वेळोवेळी असे आढळून आले आहे की विविध कृत्रिम गोड पदार्थांचे जास्त आणि दीर्घकाळ सेवन केल्याने टाइप-2 मधुमेह, हृदयरोग आणि चयापचय सिंड्रोम यासह काही चयापचय विकारांच्या उच्च जोखमीमध्ये योगदान होते.

तुमच्यासाठी कोणता कृत्रिम गोड पदार्थ योग्य आहे?

"साखर पर्याय" म्हणून कृत्रिम गोड पदार्थचा वापर आता अनेक दशकांपासून होत आहे. ते अन्नामध्ये अनेक कॅलरीज समाविष्ट न करता तुमचे अन्न गोड बनवण्याचा त्यांचा उद्देश पूर्ण करतात.

पण, ते निरोगी आहेत का?

अलीकडील अभ्यासात असे दिसून आले आहे की कृत्रिम गोड पदार्थ (विशेषत: सुक्रॅलोज आणि सॅकरिन) दीर्घकाळापर्यंत आणि दैनंदिन वापर शरीरासाठी चांगल्यापेक्षा वाईट करतात. ते केवळ मधुमेह आणि वजन वाढण्याचे धोकेच वाढवत नाहीत तर ते शरीरातील रक्तवहिन्यासंबंधी रोगांचे संभाव्य धोके देखील वाढवतात.

जेव्हा कोणत्याही प्रकारचे कृत्रिम गोड पदार्थ निवडण्याची वेळ येते तेव्हा नेहमी आपल्या डॉक्टरांशी आपल्या पर्यायांवर चर्चा करा. तुम्हाला मधुमेह आणि लठ्ठपणाचा धोका असल्यास ते पूर्णपणे टाळणे योग्य आहे. बहुतेक संशोधने आता सूचित करतात की साखरेचा पर्याय चयापचय स्थिती असलेल्या लोकांसाठी संभाव्य हानिकारक असू शकतो.

तथापि, कृतीची पद्धत, परिणाम आणि कृत्रिम गोड पदार्थ शरीरासाठी चांगल्यापेक्षा अधिक हानिकारक कसे आहेत हे स्थापित करण्यासाठी पुढील अभ्यास आवश्यक आहेत.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न

• कृत्रिम गोड पदार्थचे आरोग्य धोके कोणते आहेत?

साखरेचा अतिरिक्त सेवन केल्याने मधुमेह, वजन वाढणे, ब्रेन ट्यूमर, ब्लड कॅन्सर इत्यादींचा धोका वाढतो.

• जास्त नुकसान कशामुळे होते, साखर किंवा कृत्रिम गोड पदार्थ?

साखर आणि कृत्रिम गोड करणारे दोन्ही त्यांच्या साधक आणि बाधकांच्या यादीसह येतात. तथापि, आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे, काही अलीकडील अभ्यास दर्शवितात की साखरेच्या पर्यायांचे परिणाम परिष्कृत साखरेपेक्षा वाईट असू शकतात.

• कोणता गोड पदार्थ सर्वात आरोग्यदायी आहे?

स्वीटनरच्या चार सर्वात सामान्य प्रकारांमध्ये, एस्पार्टम आणि स्टीव्हिया हे सुक्रालोज आणि सॅकरिनच्या तुलनेत "निरोगी" पर्याय मानले जातात.

निष्कर्ष

साखरेच्या पर्यायाचे व्यापारीकरण वाढत आहे, विशेषत: त्यांच्या वजन कमी करण्याच्या मोठ्या दाव्यांमुळे, आणि मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी हा एक चांगला पर्याय आहे. तथापि, विपणन दावे आणि नौटंकी असूनही, अलीकडील अभ्यास दर्शवितात की ते सामान्य साखरपेक्षा चांगले नाहीत, जर वाईट नसतील.

तुम्हाला जास्त तहान लागणे, वारंवार लघवी होणे किंवा थकवा यासारखी मधुमेहाची अभूतपूर्व किंवा लवकर लक्षणे जाणवत असल्यास, सर्वसमावेशक चाचण्या घेणे हा तुमचा निदान आणि पुढील उपचारांचा आदर्श मार्ग आहे.

फक्त साखरेवरून स्टीव्हियावर स्विच केल्याने मधुमेहाचे संभाव्य निदान व्यवस्थापित करण्यात काही फायदा होईलच असे नाही.

नवीन आहार सुरू करण्यापूर्वी किंवा पूरक आहारांसह आपल्या आहारातील महत्त्वाचे अन्न गट बदलण्यापूर्वी नेहमी आपल्या लक्षणांबद्दल आपल्या डॉक्टरांशी चर्चा करा