कावीळ झाल्यावर काय खावे (What to Eat After Getting Jaundice)

कावीळ (Jaundice) ही यकृताशी (Liver) संबंधित एक सामान्य समस्या आहे, जिथे रक्तातील बिलरुबिनची पातळी वाढते आणि त्वचा, डोळे पिवळे दिसू लागतात. कावीळ झाल्यावर औषधोपचारासोबत योग्य आहार पाळणे अत्यंत आवश्यक असते. चुकीचा आहार केल्यास यकृतावर ताण येतो आणि रोग बळावू शकतो.

या ब्लॉगमध्ये आपण जाणून घेणार आहोत की कावीळ झाल्यावर कोणता आहार घ्यावा, कोणत्या गोष्टी टाळाव्यात आणि लवकर बरे होण्यासाठी कोणते घरगुती उपाय फायदेशीर ठरतात.

कावीळ झाल्यावर काय खावे?

पिवळ्या तापाच्या उपचारात योग्य आहार अत्यंत महत्त्वाचा असतो. रुग्णाच्या स्थितीनुसार आहार ठरवला जातो, जो यकृताचे कार्य सुधारण्यास आणि शरीर डिटॉक्स करण्यास मदत करतो.

1. पाणी

पिवळ्या तापात शरीर हायड्रेट ठेवणे आवश्यक आहे, कारण पाणी पचन सुधारते आणि विषारी घटक बाहेर टाकते. दररोज किमान 2 लिटर पाणी प्या. चव वाढवण्यासाठी त्यात लिंबू किंवा मोसंबीचा रस घालू शकता, ज्यामुळे अँटीऑक्सिडंट्सही मिळतात.

2. ताजे फळे आणि भाज्या

ताज्या फळांमध्ये आणि पालेभाज्यांमध्ये भरपूर फायबर आणि अँटीऑक्सिडंट्स असतात, जे यकृताचे संरक्षण करतात आणि पचन सुधारतात. काही उपयुक्त फळे आणि भाज्या:

• क्रॅनबेरी, ब्लूबेरी, द्राक्षे
• लिंबू, मोसंबी
• पपई, टरबूज
• भोपळा, गाजर, बीट
• शंकरपाळे (शकरकंद), रताळे
• ब्रोकोली, फूलकोबी
• पालक, कोलार्ड साग
• आवोकाडो
• आले (अदरक) आणि लसूण

फळांचे रस किंवा पॅकबंद प्रोडक्ट्स टाळावेत. संपूर्ण फळे व भाज्या खाल्ल्यास अधिक फायदे होतात. उच्च फ्रुक्टोज कॉर्न सिरप असलेले पदार्थ व परिष्कृत साखर टाळावी.

3. कॉफी आणि हर्बल चहा

मर्यादित प्रमाणात कॉफी आणि हर्बल चहा पिणे यकृतासाठी फायदेशीर ठरते कारण यामध्ये अँटीऑक्सिडंट्स भरपूर असतात. हे पचन सुधारतात आणि यकृत विकारांचा धोका कमी करतात.

4. संपूर्ण धान्ये (साबुत अनाज)

साबुत गहू, ओट्स, बाजरी यांसारख्या धान्यांमध्ये फाइबर, मिनरल्स आणि अँटीऑक्सिडंट्स असतात. ओट्समधील बीटा-ग्लुकन यकृत कार्यक्षमतेत सुधारणा करतो.

5. सुकामेवा आणि कडधान्ये (नट्स आणि फलिया)

बदाम, अक्रोड, शेंगदाणे तसेच हरभरा, मूग यांसारख्या कडधान्यांमध्ये व्हिटॅमिन ई, फाइबर आणि हेल्दी फॅट असते. हे यकृताच्या नियमित कार्यासाठी उपयुक्त आहे.

6. हलका प्रोटीन स्रोत (Lean Protein)

टोफू, कडधान्ये आणि मच्छी हे हलके प्रोटीनचे चांगले स्रोत आहेत, जे यकृतावर ताण न देता आवश्यक प्रोटीन पुरवतात. सैल्मन आणि मॅकेरल यांसारख्या मच्छींमध्ये असलेले ओमेगा-3 फॅटी अ‍ॅसिड आणि झिंक यकृतासाठी फायदेशीर ठरते. लाल मांस मात्र टाळावे कारण ते यकृतावर अतिरिक्त ताण देते.

पिवळ्या तापात (पीलिया) कोणत्या खाद्यपदार्थांपासून दूर राहावे?

पिवळ्या तापाच्या उपचारात योग्य आहार अत्यंत महत्त्वाचा असतो. रुग्णाच्या स्थितीनुसार आहार ठरवला जातो, जो यकृताचे कार्य सुधारण्यास आणि शरीर डिटॉक्स करण्यास मदत करतो.

1. आयर्नयुक्त अतिरेक अन्नपदार्थ

गर्भावस्थेत पिवळ्या तापाच्या रुग्णांनी शरीरातील आयर्नच्या प्रमाणावर नियंत्रण ठेवणे गरजेचे आहे. जास्त आयर्नमुळे यकृतावर घाव (सिरोसिस) होण्याची शक्यता असते.

बीफ आणि इतर रेड मीट टाळावे.

प्रोटीनसाठी माशांमध्ये आणि चिकनसारख्या लीन प्रोटीनचा समावेश करावा.

नेहमी डॉक्टरांचा सल्ला घेऊनच आयर्न व प्रोटीनचे प्रमाण ठरवावे.

2. जास्त फॅट आणि तळलेले पदार्थ

जास्त तेलकट आणि तूपकट अन्न यकृतासाठी घातक ठरते.

संतृप्त चरबी (Saturated Fat) जे मांस आणि डेअरी उत्पादनांमध्ये असते, ते पचवणे यकृतासाठी कठीण असते.

असंतृप्त चरबी (Unsaturated Fat) जसे की ऑलिव्ह ऑइल थोड्या प्रमाणात चालते, पण याचेही मर्यादित सेवन करावे.

भजी, समोसे, पुरी, पनीर टिक्का यांसारखे तळलेले पदार्थ पूर्णपणे टाळा.

3. साखर आणि गोड पदार्थ

रिफाइंड साखर आणि प्रोसेस्ड गोड पदार्थ यकृतात चरबी जमा होण्यास कारणीभूत ठरतात.

बेकरी प्रोडक्ट्स, मिठाई, पॅकबंद ज्यूस यांचा त्याग करा.

कृत्रिम गोडवा (Artificial Sweeteners) कमी प्रमाणात वापरा.

गोड खावेच असे वाटल्यास, ताजे फळ किंवा कमी फॅट व कमी साखर असलेले दही निवडा.

4. मीठ आणि प्रोसेस्ड फूड

अधिक मीठ यकृताला नुकसान पोहोचवते आणि शरीरात पाणी साठते.

फास्ट फूड, पॅकबंद सूप, सॉस, नमकीन, लोणचं यांसारखे पदार्थ आहारातून काढून टाका.

जेवणात चव आणण्यासाठी मीठाऐवजी आले, लसूण, हळद आणि हर्ब्स वापरा.

5. मद्यपान (Alcohol)

पिवळ्या तापाच्या काळात दारू पिणे पूर्णपणे वर्ज्य आहे.

यकृताच्या पेशींना सर्वाधिक नुकसान दारूमुळे होते.

जर पिवळा ताप अल्कोहोलमुळे झाला असेल, तर बरे झाल्यावरही मद्यपान टाळा.

दारू सोडण्यात अडचण असल्यास त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

पिवळ्या तापासाठी (पीलिया) रुग्णांसाठी सर्वोत्तम आहार चार्ट

पिवळ्या तापातून लवकर बरे होण्यासाठी आणि यकृताची कार्यक्षमता सुधारण्यासाठी संतुलित आणि हलका आहार आवश्यक आहे. खाली दिलेला आहार चार्ट पचनास सोपा, पोषणमूल्यांनी भरलेला आणि यकृतासाठी उपयुक्त पदार्थांचा समावेश करतो.

दिवस	नाश्ता (8:00 - 8:30 वाजता)	मधल्या वेळेचा आहार (11:00 - 11:30 वाजता)	दुपारचे जेवण (2:00 - 2:30 वाजता)	संध्याकाळ (4:00 - 4:30 वाजता)	रात्रीचे जेवण  (8:00 - 8:30 वाजता)
रविवार	1 कप भाजीपाला सूप	1 सफरचंद (सालासहित) + 1 कप नारळ पाणी	साधी खिचडी (1/2 कप)	1 कप काळी चहा + उकडलेले काळे हरभरे (1/3 कप)	साधी खिचडी (1/2 कप)
सोमवार	उकडलेले सफेद हरभरे (1 कप) + टोमॅटो सूप	द्राक्षे (1/2 कप) + 1 कप नारळ पाणी	2 पोळी + माशाचा स्टू (1 तुकडा)	काळी चहा (1 कप) + भाजलेले कुरमुरे (1/2 कप)	उकडलेला भात (1/2 कप) + बेक केलेला भोपळा (1/3 कप)
मंगळवार	गाजर सूप (1 कप)	अनार दाणे (1/2 कप) + 1 कप नारळ पाणी	उकडलेला भात (1/2 कप) + कोबीची भाजी (1/3 कप)	काळी चहा + उकडलेले बटाटे व काळे हरभरे (1/2 कप)	उकडलेला भात (1/2 कप) + 2 मसलेले बटाटे + 1 चमचा तूप
बुधवार	भाजीपाला सूप (1 कप)	1 पेरू + 1 कप नारळ पाणी	गाजर उत्तप्पा (1) + रायता (1/3 कप)	काळी चहा + मुरमुरे (1/2 कप)	साधी खिचडी (1/2 कप)
गुरुवार	बेक केलेला टोमॅटो, ब्रोकोली व बेल पेपर सूप (1 कप)	पपई (1/3 कप) + 1 कप नारळ पाणी	2 पोळी + भाजलेली भाजी (1/2 कप) + रायता (1/3 कप)	काळी चहा + उकडलेले काळे हरभरे (1/3 कप)	उकडलेला भात (1/2 कप) + दुधी भाजी (1/3 कप)
शुक्रवार	ब्रोकोली व बेल पेपर सूप (1 कप)	1 संत्रे + 1 कप नारळ पाणी	उकडलेला भात (1/2 कप) + डाळ सूप (1/2 कप)	काळी चहा + भाजलेले कुरमुरे (1/2 कप)	उकडलेला भात (1/2 कप) + माशाचा स्टू (1 तुकडा)
शनिवार	गाजर व बीट सूप (1 कप)	2 चीकू + 1 कप नारळ पाणी	डोसा (1) + सांबार (1/2 कप)	काळी चहा + उकडलेले बटाटे व काळे हरभरे (1/2 कप)	उकडलेला भात (1/2 कप) + परवल भाजी (बीया काढलेली)

हा चार्ट सामान्य मार्गदर्शनासाठी आहे. प्रत्येक रुग्णाच्या स्थितीनुसार आहारात बदल आवश्यक असू शकतो, म्हणून तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या.

निष्कर्ष

कावीळ झाल्यावर आहार हा उपचाराचा महत्वाचा भाग आहे। योग्य आहाराचे पालन केल्यास यकृताची कार्यक्षमता लवकर सुधारते आणि शरीर पूर्ववत होते. म्हणूनच, कावीळमध्ये हलका, संतुलित आणि पचनास सोपा आहार घ्या. चुकीच्या सवयी टाळा आणि डॉक्टरांचा सल्ला आवश्यकतेनुसार घ्या.